Nawet najbardziej zaawansowana technologicznie oczyszczalnia nie jest bezobsługowa - wbrew temu co jest napisane w niektórych ulotkach reklamowych.

Żadna oczyszczalnia nie oczyszcza w 100% ścieków.

Nawet najlepsza oczyszczalnia nie oczyści ścieków w wymaganym stopniu jeżeli będzie niewłaściwie użytkowana i serwisowana.

Układy technologiczne oczyszczalni ścieków pozwalają na dostosowanie się do praktycznie każdych warunków gruntowo - wodnych. Warunkiem ich niezawodnego funkcjonowania jest prawidłowy dobór i montaż.

Oczyszczenie ścieków to dopiero połowa sukcesu - równie ważny jest właściwy wybór odbiornika ścieków.

Istnieje wiele sposobów oczyszczenia ścieków do parametrów wymaganych przepisami. Wszystkie poniżej opisane to umożliwiają. By wybrany układ spełnił swoje zadanie musi zostać prawidłowo dobrany oraz wykonany. Nie bez znaczenia jest też eksploatacja urządzeń zgodnie z zaleceniami producenta. Tylko tak eksploatowana oczyszczalnia jest w stanie skutecznie oczyścić ścieki. Generalnie można przyjąć zasadę, że im bardziej skomplikowana jest oczyszczalnia tym droższe i bardziej czasochłonne będzie jej serwisowanie.

Osadnik gnilny

Istnieje w każdej oczyszczalni, jako oddzielny zbiornik lub jedna z komór oczyszczalni, w których procesy oczyszczania realizowane są w jednym zbiorniku. W osadniku zachodzą procesy:

• mechaniczne: sedymentacji (opadania na dno cząstek cięższych od wody)oraz flotacji (wypływanie na powierzchnię cząstek lżejszych od wody, np. tłuszczów)
• biologiczne, m.in. fermentacji - szczególnie intensywnie w dolnej części osadników, gdzie gromadzą się osady.

Skuteczność osadników bywa zwiększana poprzez zastosowanie podziału na komory i/lub wbudowanie filtra. Dobrze skonstruowane osadniki, zakładając prawidłowe dopasowanie ich objętości do ilości dopływających ścieków, są w stanie zredukować zawiesinę o ok. 60% oraz BZT5 o ok. 30%.

Konserwacja osadników sprowadza się do okresowego wywozu nagromadzonego osadu. Częstotliwość wywozów zależy głównie od stosunku pojemności osadnika do ilości dopływających ścieków. Średnio wywozi się raz na 2 lata (w przypadku osadników wykonanych jako oddzielny zbiornik) lub raz na rok (w przypadku większości osadników stanowiących jedną komorę zbiornika oczyszczalni) - chyba, że producent zaleca inaczej. W przypadku osadników wyposażonych w filtr doczyszczający konieczne jest jego płukanie - średnio raz na pół roku.

Osadnik jest odpowiedzialny za wstępne podczyszczenie ścieków w warunkach beztlenowych. Ścieki z niego wypływające kierowane są do dalszego oczyszczania w warunkach tlenowych. W zależności od typu oczyszczalni tlen (zawarty w powietrzu) do tych procesów dostarczany jest grawitacyjnie (np.: systemy rozsączające, filtr pionowy, filtry roślinne, niektóre złoża biologiczne) lub mechanicznie - za pomocą sprężarki (np.: osady czynne, SBR-y, hybrydy).

Wymagania jakie powinny spełniać osadniki zawarte są w normie PN-EN 12566-1.

Drenaż rozsączający

Niewątpliwie najtańszym i najbardziej niezawodnym sposobem doczyszczania ścieków jest drenaż rozsączający. W większości przypadków oczyszczalnie z drenażem nie wymagają do działania energii elektrycznej (wyjątkiem jest konieczność zastosowania przepompowni ścieków). Wymagają również najmniejszego zaangażowania jeżeli chodzi o obsługę. Dla oczyszczalni z drenażem rozsączającym nie ma konieczności zapewnienia odbiornika ścieków oczyszczonych - jest nim grunt pod drenażem. Doczyszczanie ścieków odbywa się na błonie biologicznej rozwijającej się na żwirze, na którym ułożone są rury drenarskie.

Prawidłowo zaprojektowany i wykonany drenaż powinien bezproblemowo pracować ok. 20-30 lat.

Nie zawsze istnieje możliwość zastosowania drenażu jako elementu doczyszczającego ścieki po osadniku. Głównymi czynnikami dyskwalifikującymi są całkowicie nieprzepuszczalny grunt oraz wysoki poziom wód gruntowych. Wadą drenażu rozsączającego może się okazać również dosyć duża wymagana powierzchnia (szczególnie przy słabo przepuszczalnym gruncie). Drenaż rozsączający jest jednym z niewielu układów doczyszczania ścieków, za pomocą którego również można się pozbyć oczyszczonych ścieków.

Wymagania jakie powinny spełniać systemy infiltracyjne (czyli m.in. drenaż) zawarte są w raporcie technicznym prCEN/TR 12566-2. Dopóki dokument ten oficjalnie nie uzupełni grupy norm dotyczących "małych" oczyszczalni należy go traktować tylko jako zbiór zaleceń.

Ze względu na dużą niezawodność, odporność na nierównomierny dopływ ścieków, niskie koszty wykonania oraz łatwą i tanią eksploatację układ ten jest jednym z najdłużej i najczęściej stosowanych w Polsce i Europie.

Zamienniki drenażu rozsączającego

W ostatnim czasie na rynku pojawiło się wiele substytutów drenażu rozsączającego np.: tunele, pakiety rozsączające itp. Ich zaletą jest to, że zwykle ich zastosowanie pozwala na uniknięcie wykonywania warstwy żwirowej (obecnej w przypadku klasycznego drenażu). Bywa, że systemy tunelowe bądź pakietowe mają nieco lepszą skuteczność oczyszczania ścieków niż drenaż rozsączający (m.in. z powodu lepiej niż w przypadku żwiru rozwiniętej powierzchni, na której zachodzi doczyszczanie). Pozwala to na niewielkie zmniejszenie wymiarów poletka.

Niepokojącym jest jednak fakt, że niektórzy producenci sugerują klientom, że bazując na tych elementach da się wykonać poletko rozsączające o powierzchni nawet kilkukrotnie mniejszej niż przy wykorzystaniu typowego drenażu rozsączającego bez względu na rodzaj gruntu, w jakim jest ono wykonywane. Niestety, może mieć to fatalne skutki (szybka kolmatacja/zamulenie gruntu) szczególnie w gruntach słabo przepuszczalnych. Każdy grunt charakteryzuje się określoną chłonnością (wyrażoną w ilości ścieków jaką w ciągu doby może przejąć 1 m2 gruntu) i nie ma większego znaczenia poprzez jakie elementy ścieki będą do niego kierowane.

Filtr o przepływie pionowym

Bardzo zbliżonym do drenażu rozsączającego jest filtr piaskowo - żwirowy o przepływie pionowym. Różni on się tym, że pod warstwą piasku (jest ona ostatnią sztuczną warstwą w przypadku drenażu rozsączającego) jest ułożona na folii (bądź na nieprzepuszczalnej glinie) warstwa żwiru, w której umieszczony jest drenaż zbierający oczyszczone ścieki, zakończony studzienką. Filtr piaskowo - żwirowy zajmuje mniej miejsca niż drenaż. Ponadto pozwala na całkowitą separację układu technologicznego oczyszczalni ścieków od gruntu. Ścieki oczyszczone na filtrze pionowym są kierowane do odbiornika ścieków.

Filtr roślinny

Czyli hydrobotaniczna oczyszczalnia ścieków. Ścieki po osadniku kierowane są na poletko z powierzchniowym lub podpowierzchniowym przepływem ścieków. Poletko to jest obsadzone roślinami charakterystycznymi dla środowisk wodnych (np. trzcina, wierzba, pałka wodna itp.). Z poletka ścieki odprowadzane są do odbiornika ścieków. Czasami część ścieków zagospodarowywana jest w oczku wodnym.

Złoże biologiczne

Doczyszczanie ścieków na złożu odbywa się z wykorzystaniem organizmów tworzących błonę biologiczną. Rozwija się ona na materiale stanowiącym wypełnienie złoża (kształtki, tarcze, tkaniny, itp.). Wyróżnia się dwa główne rodzaje złóż: zraszane oraz obrotowe. By zapewnić dobrą efektywność oczyszczania często stosuje się dodatkowo osadnik wtórny, który ma za zadanie zatrzymać obumarłą błonę biologiczną. Jej nadmiar jest najczęściej recyrkulowany do wstępnego osadnika gnilnego. Ścieki oczyszczone na złożu są kierowane do odbiornika ścieków.

Osad czynny

Doczyszczanie ścieków odbywa się z wykorzystaniem skupisk żywych organizmów przemieszanych z wstępnie podczyszczonymi ściekami. Odbywa się to najczęściej w wydzielonej komorze oczyszczalni, w której realizowane jest napowietrzanie (sprężarka). Ze względu na charakter napowietrzania jakość oczyszczania jest wrażliwa na przerwy w dostawie energii elektrycznej. By zapewnić właściwą jakość oczyszczanych ścieków użytkownik musi zapewnić stosunkowo częste (raz w miesiącu) kontrolowanie stężenia osadu w komorze napowietrzania.

Doczyszczanie na osadzie czynnym jest ostatnio przez wielu producentów "gloryfikowane" i uważane za "jedyny słuszny" sposób. Nie zmienia to jednak faktu, że jest jednym z wielu układów mającym tak jak wszystkie inne, zalety ale też i wady. Wymagania jakie powinny spełniać tego typu oczyszczalnie zawarte są w normie PN-EN 12566-3.

Oczyszczone ścieki są kierowane do odbiornika ścieków.

Sekwencyjny bioreaktor (SBR)

Niektórzy producenci postanowili przenieść na grunt przydomowych oczyszczalni technologię zwykle stosowaną w nieco większych obiektach. Chodzi o doczyszczanie ścieków w powtarzających się okresowo różnych cyklach pracy: napełnianie, napowietrzanie, sedymentacja, odpompowanie sklarowanych ścieków do odbiornika ścieków.

Hybrydy

Oczyszczalnia hybrydowe stanowią najczęściej połączenie dwóch technologii doczyszczania ścieków: złoża biologicznego i osadu czynnego. Pozwala to na zapewnienie bardziej stabilnych efektów oczyszczania ścieków. Procesy tlenowe poprzedzone są oczyszczaniem wstępnym, które realizowane jest w osadniku gnilnym. Ścieki oczyszczone na tego typu oczyszczalni są kierowane do odbiornika ścieków.